kung may masamang pakiramdam o
kung may problema mo at anak mo
Minsan,madali ang sakit sa pinakamasamang kaso lalo na bata.
●Ang Mga Kailangan Ingatan sa Pagdadalang-tao at Panganganak
Sampung Pinay ang namamatay araw-araw dahil sa pagdadalang-tao at panganganak. Hanggat maari walang dapat mabawian ng buhay sa ganitong kalagayan. Kaya tatalakayin natin ngayon ang mga karaniwang tanong tungkol sa pagdadalangtao at panganganak.
Anu-ano nga po ba ang mga tanda na nagiging mapanganib na ang pagdadalang-tao?
Mahalagang malaman ng bawat buntis at ng kanyang asawa at pamilya ang mga sumusunod: (1) kahit anong pagdurugo mula sa puwerta; (2) pagmamanas ng paa, kamay at mukha; (3) matindi at matagal na pagsakit ng ulo; (4) ang pagwala ng kibo ng bata sa sinapupunan; (5) matindi at walang tigil na pagkirot ng tiyan; at (6) mataas na lagnat at panginginig ng katawan.
Kapag nadama ang kahit isa sa mga ito, kailangang dalhin agad ang buntis sa isang ospital na may kakayahang tumugon sa mga ganitong kalagayan. Sa simula pa lamang ng pagdadalang-tao, alamin na agad ang mga ospital na maaring takbuhan. Tiyakin na ang mga ito ay may mga dalubhasang doktor at mga karampatang kagamitan tulad ng sa pag-opera at sa pagsalin ng dugo.
Gaano kadalas po ba dapat magpa-check-up ang isang nagdadalang-tao?
Hanggat maaari, hindi dapat magkulang sa 4 na check-up at sa tamang panahon sana ang mga ito. Ang unang check-up ay sa unang 3 buwan ng pagbubuntis; ang ikalawa sa ikalawang 3 buwan; ang ikatlo ay sa huling 3 buwan; at ang ika-apat ay sa buwan o linggo ng kapanganakan.
Maaaring lumabis sa 4 na check-up at may iba ngang nagpapayo na buwan-buwan ang pagpapa-check-up. Ngunit napatunayan na sa pananaliksik sa buong mundo na sapat na ang 4 na check-up sa tamang agwat, tamang panahon at tamang kalidad.
Anu-ano nga po ba ang mga dapat asahan sa pagpapa-check-up ng mga buntis para masabing tamang kalidad ito?
Dapat ninyong asahan ang mga sumusunod: (1) pagpapaliwanag ng mga tanda ng panganib sa pagdadalang-tao; (2) pagkuha ng timbang at haba ng inyong katawan; (3) pag-eksamen ng pulso at presyon ng dugo; (4) pag-eksamen ng posisyon ng bata at tibok ng kanyang puso; (5) pag-eksamen ng ihi kung ito ay may impeksiyon, may asukal, may protina o may dugo; (6) pag-eksamen ng dugo kung ano ang type ng dugo at kung may anemia o wala; (7) pagbabakuna ng kontra sa tetano; (8) pagpapayo tungkol sa pagpapasuso ng gatas ng ina; (9) pagpapayo tungkol sa pagplano ng pamilya; (10) pagbibigay ng listahan kung ano ang mga dapat ihanda para sa araw ng kapanganakan; (11) pag-eksamen sa puerta kung may impeksiyon o anumang diperensiya; (12) pag-Paps smear; (13) pagsukat ng daanan ng bata kung ito sa sapat o makitid; (14) pagbibigay ng payo sa wastong pagkain at tamang dagdag ng timbang; (15) pagpapayo sa pagtatalik; (16) mga dapat at di dapat inuming mga medisina at bitamina; (17) mga dapat iwasan tulad ng paninigarilyo at inuming may alkohol; at (18) mga tamang exercise.
Kamakailan ay may mga balita na may mga bagong panganak na pinatay ang kanilang sanggol na tila wala silang malay sa kanilang ginawa. May kaugnayan ba ito sa kanilang pagbubuntis?
Ang pagdadalang-tao at panganganak ay maraming dalang pagbabago sa katawan, sa kaisipan at kalooban ng isang babae. May mga ilang babae na nakakaranas ng lubhang kalungkutan, pagkabahala, madaling mainis, hindi makatulog, damdaming may pagkukulang o pagkakasala, umiiyak ng walang dahilan dahil sa mga samut-saring pagbabagong ito. Sa Ingles, ang tawag dito ay "postpartum depression" o labis sa kalungkutan matapos ang panganganak. Maaring humantong ito sa pagkabaliw.
Kailangan ay bigyang halaga ang kalagayang ito at hindi dapat tantanan ang pag-aaruga sa bagong panganak at sa kanyang bagong silang. Mabuti na masubaybayan siya ng isang dalubhasa o psychiatrist hanggang sa siya ay manumbalik sa normal na kalagayan. Ang tulong ng kanyang asawa at pamilya ay napakahalaga rin sa kanyang paggaling.
Maaaring maykaya o maaaring maralita ang nagkakaroon nito. May isa o 2 sa isang libong buntis ang maaring magkaroon nito. Maaring mayroon na silang dating lungkot, o may problema sa pag-aasawa o kulang ng suporta galing sa pamilya. Ang mahalaga ay makilala agad ang kalagayang ito at agad-agad na mabigyan ng karampatang medisina at pangangalaga.
Ayon sa Set.17 sa PINOY TIMES
http://www.adobo.com/news/pinoy-times/
● Kapag ang bata ay may lagnat, ubo at pagtatae
Lagnat
Ipaalala sa ating lahat na napakarami pang kailangang gawin upang mapabuti ang kalagayan ng mga bata. Pagpapakita rin ito ng ating pagpapatupad ng mga karapatan ng mga bata na mabuhay, umunlad, maipagtanggol at makilahok sa lipunan.
Tungkol sa kung ano ang maaaring gawin kung ang isang bata ay may lagnat, ubo o pagtatae. Ito'y dumaan sa isang pananaliksik upang tiyak na maintindihan ng buong pamilya ang mga lunas-pantahanan.
Ano nga ba ang kailangang gawin kapag ang bata ay may lagnat?
Ang karaniwang lagnat ay kayang lunasan sa bahay. Ito ay humuhusay sa loob ng 2 hanggang 5 araw. Ang pahinga kasama ng masustansiyang pagkain ay mahalaga para sa mabilis na paggaling. Hayaan ang bata ay magsuot ng damit na komportable sa kanya.
Patigilin ang may lagnat sa silid na nakabukas ang bintana. Iwasan lamang ang direktang tama ng hangin. Ang lagnat ay isang depensa ng katawan. Kung may lagnat, mas nilalabanan ng ating katawan ang mikrobyong sanhi ng impeksiyon.
Ano ang unang lunas laban sa lagnat na maaring gawin sa tahanan?
Ang pagpunas ay nagbibigay ng ginhawa sa may lagnat. Punasan ng maligamgam na tubig ang buong katawan. Sundan agad ng pantuyong bimpo. Kung nais, maaaring gumamit ng pinaglagaan ng dahon ng suha, sambong o iba bang mabangong dahon. Huwag gumamit ng alkohol bilang pampunas sa sanggol. Ang alkohol ay nakakapasok sa manipis na balat ng sanggol. Kung nais, hilutin ang ulo upang siya ay dagdag pang maginhawaan.
Kung hindi makuha ng pagpupunas, anong medisina ang maaring ibigay? Bigyan siya ng paracetamol. Ito ay medisina para sa mataas na lagnat (at gayun din sa sakit ng ulo at ngipin). Ibigay ito hanggang 4 na beses sa 24 oras kung mataas lamang ang lagnat.
Basahin ang tarheta ng medisina para sa angkop na dosis ayon sa edad ng may lagnat. Ang labis na paracetamol ay masama sa atay. Itigil ang pagbibigay nito kung wala nang lagnat. Huwag din dapat humigit sa 4 na beses sa isang araw ang paggamit ng paracetamol.
Huwag gumamit ng aspirin sa nilalagnat na sanggol, bata o tinedyer upang maiwasan ang isang grabeng komplikasyon na naapektuhan ang utak at atay.
Maaari bang gumamit ng antibiotic para sa lagnat?
Huwag gumamit ng antibiotic katulad ng amoxicillin, ampicillin at cephalosporin kung walang payo ng doktor. Ang kadalasang sanhi ng lagnat ay trangkaso at ito ay dahil sa mikrobyong bayrus (virus). Hindi kailangan ang antibiotic sa ganitong klaseng impeksiyon.
Kailan dapat humingi ng tulong sa doktor tungkol sa lagnat?
Narito ang mga kalagayan na kailangan humingi ng tulong sa doktor: (1) kung ang lagnat ay mahigit na sa 3 araw; (2) kung ang lagnat ay pabalik-balik; (3) kung may pamumula sa balat (rashes); (4) kung may paninilaw; (5) kung may pamumutla; (6) kung may pamamayat; (7) kung may kumbulsiyon o walang malay; (8) kung matigas ang leeg; (9) kung masakit ang tenga; (10) kung masakit ang paglunok; (11) kung may ubo at mahirap ang paghinga; (12) kung may sakit ng tiyan; (13) kung may grabeng pagtatae; at (15) kung masakit o mahirap umihi.
Ang iba pang dahilan ng lagnat ay mga impeksiyon tulad ng tipus, dengue, hepataytis, disenterya, luga, tonsilaytis, TB, pulmonya, brongkitis, malaria, impeksiyon sa bato, pigsa at meningitis.
Ayon sa Okt 19 sa PINOY TIMES
Pagtatae
Mabuti rin para sa nagtatae ang am (ang tubig na galing sa sinaing), sabaw at tubig.
Maaari bang kumain ang bata kahit siya ay nagtatae?
Maaari. Napatunayan na na ang patuloy na pagkain ay mabuti sa batang nagtatae. Bigyan ang bata ng lugaw, kraker, kanin o lugaw, isda, itlog, manok, saging o iba pang masustansiyang pagkain upang maiwasan ang malnutrisyon. Kung sanggol, ipagpatuloy ang pagpapasuso sa ina. Ang gatas ng ina, bukod sa malinis at masustansiya, ay mabuti para sa nagtataeng sanggol. Kung sumususo sa bote, maaaring labnawan muna ang timpla ng gatas. Ibalik sa normal na timpla kung humuhusay na ang pagtatae.
Mayroong bang mga medisina na pampatigil ng pagtatae? Huwag gagamit ng mga medisina na pampatigil ng pagtatae. Ang pagtatae ay masasabi ring depensa ng ating katawan upang mailabas ang masasamang mikrobyo sa bituka. Ang mga medisina na pampabuo ng dumi katulad ng attapulgite ay hindi rin kailangan ng mga batang nagtatae.
Huwag gumamit ng antibiotic katulad ng amoxicillin, cotrimoxazole at chloramphenicol kung walang payo ng manggagamot.
Ang pagtatae ay sintomas ng iba't ibang karamdaman. Ang kadalasang sanhi nito ay impeksiyon sa ating bituka na dahil sa impeksiyon mula sa mga bayrus at baktirya na hindi naman nangangailangan ng antibiotic para gumaling. Maaari ring ang pagtatae ay dahil sa allergy sa pagkain o sa food poisoning. Hindi rin kailangan ang antibiotic dito.
Kailan dapat humingi ng tulong sa doktor?
Kung mayroon ang bata ng mga sumusunod:
(1) kung grabe ang pagkatuyo; (b) nauuhaw, nununuyo ang labi at dila; (c) nanlalalim ang mga mata at kaunti o walang luha; (d) nanlalalim ang bumbunan; (e) kakaunti o walang ihi; (f) hindi agad bumabalik sa dating ayos ang balat kapag binanat; (g) kung patuloy ang masyadong matubig na pagtatae; (h) kung may patuloy na pagsakit ng tiyan; (i) kung may dugo o uhog sa dumi; (j) kung may grabeng pagsusuka; (k) kung may mataas na lagnat; at (l) kung higit sa 3 araw ang pagtatae.
Papaano iiwasan ang pagtatae? Maghugas ng kamay bago kumain, bago maghanda ng pagkain at pagkatapos gumamit ng palikuran. Uminom ng malinis na tubig. Magpasuso ng gatas ng ina. Kumain ng malinis at masustansiyang pagkain. Ingatan ang pagkain sa langaw, ipis at daga. Huwag bumili ng pagkain o inumin kung hindi nakakasiguro sa kalinisan nito.
Ayon sa Nob.2 sa PINOY TIMES
http://www.adobo.com/news/pinoy-times/
